Paciorkowce

Paciorkowce – cisi towarzysze czy groźni wrogowie? Kompendium wiedzy dla pacjenta

Wiele infekcji dróg oddechowych budzi pytania o ich przyczynę: czy to wirus, czy może bakteria? Jedną z częściej diagnozowanych grup bakterii są paciorkowce (z łac. Streptococcus). Są to niezwykle powszechne drobnoustroje. Swoją polską nazwę zawdzięczają charakterystycznemu wyglądowi pod mikroskopem – przypominają koraliki nanizane na sznurek, czyli właśnie paciorki.

Choć niektóre szczepy paciorkowców są odpowiedzialne za poważne choroby, inne naturalnie bytują w ludzkim organizmie, nie wyrządzając szkody. Poniższy artykuł wyjaśnia, czym są te bakterie, jak rozpoznać wywoływane przez nie infekcje i dlaczego właściwe leczenie jest kluczowe dla zdrowia.

Nie każdy paciorkowiec jest taki sam

W medycynie wyróżnia się wiele grup tych bakterii, jednak z punktu widzenia pacjenta najważniejsze są trzy rodzaje, które najczęściej odpowiadają za typowe infekcje.

1. Paciorkowce Grupy A (Streptococcus pyogenes) – główna przyczyna anginy

To bakterie najczęściej atakujące gardło oraz skórę. Są one odpowiedzialne za szereg dolegliwości:

Angina ropna: Różni się od bólu gardła przy zwykłym przeziębieniu. Angina paciorkowcowa charakteryzuje się nagłym początkiem, bardzo silnym bólem gardła (często utrudniającym przełykanie), wysoką gorączką oraz powiększeniem węzłów chłonnych. Co istotne – zazwyczaj nie towarzyszy jej katar ani kaszel.
Szkarlatyna (płonica): Choroba wieku dziecięcego, która oprócz objawów anginy objawia się charakterystyczną, drobnoplamistą wysypką i tzw. „malinowym językiem”.
Infekcje skóry: Do tej grupy należą liszajec zakaźny (miodowe strupy na skórze) oraz róża (bolesne, ostro odgraniczone zaczerwienienie skóry).

Zagrożenia: Nieleczona infekcja paciorkowcem grupy A może prowadzić do poważnych powikłań, takich jak gorączka reumatyczna (mogąca trwale uszkodzić serce) czy kłębuszkowe zapalenie nerek.

2. Paciorkowce Grupy B (Streptococcus agalactiae) – istotne w ciąży

Bakterie te często bytują w przewodzie pokarmowym i drogach rodnych zdrowych kobiet, zazwyczaj nie dając żadnych objawów i nie stanowiąc zagrożenia dla dorosłych.

Ryzyko dla noworodków: Bakterie te mogą być niebezpieczne dla noworodka, który może zarazić się podczas porodu. Zakażenie grozi u dziecka zapaleniem płuc, sepsą lub zapaleniem opon mózgowo-rdzeniowych.

Profilaktyka: Standardem opieki okołoporodowej jest wykonywanie u kobiet w ciąży (między 35. a 37. tygodniem) wymazu w kierunku GBS. Wynik dodatni jest wskazaniem do podania antybiotyku podczas porodu, co skutecznie chroni dziecko.

3. Dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae) – czyli pneumokoki

Pneumokoki to bakterie mające powinowactwo do układu oddechowego. Są najczęstszą przyczyną bakteryjnego zapalenia płuc, ale wywołują także zapalenie ucha środkowego (szczególnie u dzieci) oraz ostre zapalenie zatok.

Ochrona: Najskuteczniejszą metodą walki z tymi bakteriami są szczepienia ochronne, które znajdują się w kalendarzu szczepień obowiązkowych dla dzieci oraz są zalecane dla osób starszych i z grup ryzyka.

Kiedy należy udać się do lekarza?

Większość infekcji gardła ma podłoże wirusowe, jednak pewnych objawów nie należy lekceważyć. Konsultacja lekarska jest wskazana, gdy:

Ból gardła jest bardzo silny, pojawia się nagle i towarzyszy mu wysoka gorączka (powyżej 38°C).
Na migdałkach widoczny jest biały nalot.
Objawy nie ustępują po 3-4 dniach leczenia objawowego.
Pojawia się wysypka na ciele.
Występują trudności z oddychaniem lub silny ból ucha.

Diagnostyka i leczenie paciorkowców

Współczesna medycyna dysponuje narzędziami pozwalającymi na szybkie i precyzyjne rozpoznanie zakażenia paciorkowcowego.

Szybkie testy (Streptotest): Polegają na pobraniu wymazu z gardła. Wynik dostępny jest już po kilku minutach, co pozwala na natychmiastowe potwierdzenie lub wykluczenie obecności paciorkowca.
Posiew mikrobiologiczny: W bardziej skomplikowanych przypadkach próbka trafia do laboratorium w celu dokładnej identyfikacji bakterii i oceny jej wrażliwości na leki (antybiogram).
Biorezonans - alternatywna metoda diagnostyki paciorkowców w organizmie przy wykorzystaniu biorezonansu

Leczenie:
Podstawą terapii zakażeń paciorkowcowych są antybiotyki (najczęściej z grupy penicylin).
Ważne: Kluczowym elementem leczenia jest przyjęcie pełnej dawki przepisanego leku, nawet jeśli objawy ustąpią wcześniej. Przedwczesne przerwanie kuracji sprzyja nawrotom choroby oraz narastaniu lekooporności bakterii.

Jak zapobiegać zakażeniom?

Paciorkowce przenoszą się głównie drogą kropelkową oraz przez bezpośredni kontakt. Aby zminimalizować ryzyko zakażenia, zaleca się:

Higienę rąk: częste i dokładne mycie rąk to podstawa profilaktyki.
Unikanie wspólnego używania przedmiotów: należy unikać korzystania z tych samych sztućców, szklanek czy butelek, co osoby chore.
Szczepienia: warto zadbać o szczepienia przeciwko pneumokokom (zarówno u dzieci, jak i dorosłych).
Dbałość o stan uzębienia: niektóre paciorkowce (tzw. zieleniejące) bytują w jamie ustnej i mogą przyczyniać się do rozwoju próchnicy, a w rzadkich przypadkach do infekcji w obrębie serca. Regularne wizyty stomatologiczne są ważnym elementem dbania o ogólny stan zdrowia.

Bakterie - paciorkowce

Paciorkowce to powszechne bakterie, z którymi medycyna radzi sobie skutecznie, o ile infekcja zostanie właściwie rozpoznana. Kluczem do zdrowia jest szybka diagnostyka i odpowiedzialne stosowanie się do zaleceń lekarskich, w tym właściwe przyjmowanie antybiotyków.

Bibliografia:

Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika 2023/2024. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2023.
Murray P.R., Rosenthal K.S., Pfaller M.A., Mikrobiologia lekarska, wyd. Edra Urban & Partner, Wrocław 2018.
Hryniewicz W. (red.), Rekomendacje postępowania w pozaszpitalnych zakażeniach układu oddechowego, Narodowy Program Ochrony Antybiotyków, Warszawa 2016.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC), Group A Streptococcal (GAS) Disease, dostęp online: https://www.cdc.gov/group-a-strep/index.html [dostęp: listopad 2025].
European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC), Group A Streptococcal infection, dostęp online: https://www.ecdc.europa.eu/en/group-a-streptococcal-infection [dostęp: listopad 2025].